“A ci, którzy tańczyli,
zostali uznani za szalonych
przez tych, którzy nie słyszeli muzyki”
Friedrich Nietzsche
Fundacji przyświeca idea wspierania i promowania neuroróżnorodności. Zależy nam w szczególności na wzmacnianiu pozycji społecznej osób atypowych, dla których realizacja codziennych celów życiowych i indywidualnych predyspozycji jest niedostępna w związku z ich cechami psychicznymi. Uważamy, że jednym z istotnych ograniczeń takich osób w rozwijaniu swojego potencjału jest fakt, iż potencjał ten jest często niedostrzegany przez społeczeństwo i w efekcie niewykorzystywany.
Sytuacja osób atypowych nie spotyka się z powszechnym zrozumieniem, a wiedza na temat tej problematyki w społeczeństwie jest niewielka i w dużej mierze jednostronna. Dotyczy ona głównie aspektów związanych z ułomnością psychiczną, takich jak niestabilność emocjonalna, braki poznawcze czy inwalidyzacja w życiu prywatnym i społecznym. Przejawia się to na wielu płaszczyznach, jak na przykład wizerunek osób atypowych przedstawiany w mediach oraz szkolnictwie, stygmatyzujący język czy dyskryminujące przepisy prawne.
W większości przypadków ta nadmierna patologizacja prowadzi do szkodliwych skutków jednostkowych – cierpienia, wstydu czy lęku, jak również społecznych – wykluczania jednostek, które mogłyby być dla tego społeczeństwa wartościowe.
Uważamy, że poza wiedzą o trudnościach psychicznych osób atypowych, społeczna świadomość powinna obejmować również ich wartościowe cechy. Badania w ramach nauki o neuroróżnorodności pokazują, że osoby te, w sprzyjających warunkach, charakteryzują się nie tylko zdolnością do rozwijania potencjału w kontekście codziennych relacji społecznych, ale również często ponadprzeciętnymi zdolnościami w różnych obszarach funkcjonowania, takich jak: kreatywność, innowacyjność, inteligencja poznawcza i emocjonalna, samoświadomość czy zdolność do empatii.
Historia zna wiele osób atypowych, które w znaczący sposób przyczyniły się do rozwoju zachodniej cywilizacji. Interdyscyplinarne analizy biografii wskazują na to, że do osób atypowych możemy zaliczyć m.in.: Isaaca Newtona, Amadeusa Mozarta, Charlesa Darwina, Emily Dickinson, Vincenta van Gogha, Alberta Einsteina, Carla Junga, Virginię Woolf, Jamesa Joyce’a, Ludwiga Wittgensteina, Sylvie Plath, Stanleya Kubricka oraz wielu innych . Jednak wiedza na temat tego, że postacie te zmagały się z trudnościami psychicznymi, a często ich dokonania były z tymi trudnościami związane, nie jest powszechna.
Dlatego przez określenie atypowości rozumiemy również poszerzoną świadomość i ponadprzeciętne zdolności. Zjawiska te określane są m.in. takimi pojęciami jak natchnienie, przeżycia mistyczne, geniusz czy mundus adiumens. Niejednokrotnie współwystępują z tym, co nazywamy zaburzeniami lub chorobami psychicznymi, np. depresją, spektrum autyzmu, adhd, chorobą afektywną dwubiegunową czy schizofrenią.
Jako Fundacja chcielibyśmy przyczyniać się do tworzenia bardziej sprzyjających warunków do rozwoju osób atypowych poprzez jak najszerszą edukację społeczną. Wierzymy, że perspektywa neuroróżnorodności podkreślająca ich potencjał, w istotny sposób uzupełnia obraz problematyki zdrowia psychicznego, jaki powszechnie funkcjonuje w naszym społeczeństwie. Świadomość tego, jak różni są ludzie i w jak różnorodny sposób mogą funkcjonować, jakkolwiek banalnie by to brzmiało, jest wciąż bardzo nikła i pozostaje w tym obszarze wiele do zrobienia. Chcielibyśmy przede wszystkim skierować nasze działania na zmianę sposobu postrzegania osób atypowych, zmianę dyskryminujących przepisów prawnych oraz języka, popularyzację badań naukowych, wprowadzanie programów promujących uwzględnianie psychicznej różnorodności w szkolnictwie oraz miejscu zatrudnienia, a także tworzenie przestrzeni, w której osoby te będą mogły być lepiej zrozumiane i same lepiej siebie rozumieć i akceptować. W tym celu planujemy wykorzystać m.in. płaszczyznę wydawniczą, warsztatową i medialną. Wierzymy, że dzięki takim działaniom znacząco zyskać mogą nie tylko osoby atypowe oraz ich bliscy, ale również społeczeństwo.
BIBLIOGRAFIA:
1. MacCabe, J. H. et al. (2010) ‘Excellent school performance at age 16 and risk of adult bipolar disorder: National cohort study’, British Journal of Psychiatry. doi: 10.1192/bjp.bp.108.060368.
2. Cao, Y. et al. (2017) ‘Low mood leads to increased empathic distress at seeing others’ pain’, Frontiers in Psychology. doi: 10.3389/fpsyg.2017.02024.
3. de Manzano, Ö. et al. (2010) ‘Thinking outside a less intact box: Thalamic dopamine D2 receptor densities are negatively related to psychometric creativity in healthy individuals’, PLoS ONE. doi: 10.1371/journal.pone.0010670
4. Crespi, B. J. (2016) ‘Autism as a disorder of high intelligence’, Frontiers in Neuroscience. doi: 10.3389/fnins.2016.00300.
5. Cramond, B. (1994) ‘Attention‐Deficit Hyperactivity Disorder and Creativity — What is the connection?’, The Journal of Creative Behavior. doi: 10.1002/j.2162-6057.1994. tb01191.x.
6. Białecka, P. (2005) ‚Poznanie i komunikacja – rozwój typowy i atypowy’,
Psychologia rozwojowa. doi: Vol 10. nr 3.
7. Cranfield, S. (2016) ‘The Gift of Dyslexia’, Lenguaje y Textos. doi: 10.4995/lyt.2016.6753.
8. Dieguez, S. (2011). 'Artist’s afflictions. How sickness influences creativity’. Belin / Pour la Science
9. https://www.appliedbehavioranalysisprograms.com/
10. Thomas Armstrong, (2018). ‚8 Reasons Why We Need Neurodiversity in Education’, American Institute for Learning and Human Development https://www.institute4learning.com/2018/04/23/8-reasons-why-we-need- neurodiversity-in-education/
11. Robert D. Austin, (2017). ‚Neurodiversity as a Competitive Advantage’, Harvard Business Review https://hbr.org/2017/05/neurodiversity-as-a-competitive-advantage
12. Roberta Holland, (2016). ‚The Benefits Of Recruiting Employees With Autism Spectrum Disorder ’, Forbes https://www.forbes.com/sites/hbsworkingknowledge/2016/07/11/the-benefits-of- recruiting-employees-with-autism-spectrum-disorder