słownik

Neuroróżnorodność jako ważny element różnorodności społecznej oznacza, że ludzie różnią się nie tylko pod względem rasy, wyznania czy orientacji seksualnej, ale również pod względem psychicznym. To, jak odmiennie widzimy, czujemy, słyszymy i działamy, jest wyrazem naturalnego zróżnicowania ludzkich umysłów.
Osoby, których rozwój odbiega od typowego, określa się jako neuroatypowe. W naszej kulturze osoby te często odbierane są jako niepasujące do powszechnej definicji „normalności” i diagnozowane wyłącznie w kontekście trudności psychicznych związanych z ADHD, spektrum autyzmu, dysleksją, dyspraksją czy zespołem Tourette’a.
Koncepcja neuroróżnorodności podkreśla mocne strony osób neuroatypowych. W tym rzadko spotykane cechy, jak koncentracja na szczegółach, kreatywność, wyobraźnia przestrzenna czy wysoka motywacja i wytrwałość.

Cecha charakteryzująca osoby, które pod względem poznawczym, afektywnym i sensorycznym odbiegają od tego, co w danym kontekście społeczno-kulturowym zakłada się jako “typowe”. W Polsce pojęcie neuroatypowości odnosi się przede wszystkim do osób w spektrum autyzmu, z ADHD, z dysleksją, dyspraksją oraz wysoką wrażliwością sensoryczną.

Cecha charakteryzująca osoby odpowiadające zbiorowi przekonań i oczekiwań społecznych dotyczących “typowego” rozwoju oraz funkcjonowania człowieka pod względem poznawczym, afektywnym i sensorycznym.

W praktyce neuroróżnorodność znajduje szerokie zastosowanie w postaci aktywizmu społecznego. Aktywizm ten dąży do szanowania i doceniania różnic psychicznych na poziomie systemowym i włączania osób neuroatypowych w różne obszary życia społecznego.

Głos mniejszości neurologicznych jest coraz bardziej słyszalny i wspierany przez różne środowiska. Przejawia się to w tworzeniu nowych praktyk dostosowanych dla osób neuroatypowych. Praktyki te dotyczą m.in. tworzenia włączających systemów w edukacji szkolnej, uniwersyteckiej i w miejscu pracy, jak również projektowania architektonicznego przyjaznego osobom neuroatypowym.

Praktyki te uwzględniają i dostosowują się do różnic pod względem funkcjonowania psychicznego ludzi, zamiast starać się je eliminować.

Rozwijająca się interdyscyplinarna dziedzina naukowa proponująca krytyczną analizę normatywnych przekonań dotyczących natury ludzkiej.

Spójność norm społecznych z twórczym potencjałem płynącym z neuroróżnorodności.

Pojęcie różnorodności jest pojęciem neutralnym, pozbawionym cech normatywności. Jego znaczenie zależy od kontekstu i systemu wartości, jakie w danym środowisku obowiązują.

Historycznie stosowanie tego pojęcia miało i nadal często ma wydźwięk pejoratywny, niosąc ze sobą próby wyeliminowania różnic lub tego co różne. W najbardziej dotkliwej społecznie formie związane jest z takimi kwestiami, jak odmienność rasowa, etniczna, wyznaniowa czy seksualna.

Obecnie w krajach zachodnich świadomość tego, że różnorodność społeczna jest faktem i należy ją akceptować, stanowi trzon podstawowych praw człowieka. W obronie ich działają zarówno instytucje państwowe, jak i organizacje pozarządowe.